Speltegel Uilenspel 1765

Aardewerken tegel met een decor in tinglazuur, vermoedelijk afkomstig van Tegelbakkerij "Het wapen van Dantzig" in de Hoogstraat te Rotterdam. Datering 1765-1780. De tegel bevindt zich in het Koninklijk museum voor Kunst en Geschiedenis te Brussel, Ev 388.
De tegel toont twee gokspelen,  1 spel gebaseerd op een variatie op de regels van het Uilenspel (Trek en Betaal wat) en 1 spel gebaseerd op de regels voor het Rad van Fortuin. Vergelijk ook de soortgelijke tegels.

Voor een uitgebreide beschrijving van de tegel onder Index Nr. 14456 zie dit document met achtergrond informatie (PDF formaat) van de Rembrandtvereniging. Die tegel werd in 2007 ook besproken in het AVRO-televisie programma "Nieuw in Nederland". In dat programma wordt slechts het spel besproken dat met de buitenste cirkel kan worden gespeeld, een variatie op de Uilenborden waarbij de dobbelstenen zijn vervangen door een tegel met een draaipijl (een z.g.n. 'Spinner'; niet meer aanwezig bij de tegel) en waarbij het informatiebord meteen in de tegel is verwerkt.
Over de binnenste cirkel wordt slechts de suggestie gedaan dat dit met de inleg verband kan houden.
Speldeskundige Fred Horn is echter van mening dat de binnenste cirkel direct te maken heeft met een 2e spel met een draaiende pijl. Hij verwijst naar de van de kermis bekende Raderen van Fortuin waarbij een grote ronde schijf wordt rondgedraaid met een veer als remmechanisme. De verdeling van de cijfers komt overeen met dit spel, hoewel op alle tegels de getallen 1 t/m 20 staan maar op 1 tegel een afwijking is bij de hogere getallen: 70; 80; 90; 100 i.p.v. 30; 40; 50; 100.
Doel van dit spel is om in zo weinig mogelijk keren draaien het hoogste getal (som) onder de 100 te behalen.
Bij elke draaibeurt wordt geld ingezet. Exact 100 (meteen of een som) geeft meteen winst en de hele POT. Komt men boven 100 dan ligt men uit het spel.
Er zijn 2 andere manieren om bij het vervolg het spel te spelen en te winnen:
 a) stoppen met draaien maar wel nog blijven inzetten en dan het hoogste getal onder de 100 hebben.
 b) verplicht blijven draaien en blijven inzetten en dan als laatste overblijven.

Fred Horn hield in april 2015 een lezing voor Board Game Studies oevr deze speltegels. Zie dit document (PDF formaat).
 
Op de tegel verder een afbeelding van vechtende mannen. Dit betreft natuurlijk de handhaving van de moraal.
 
Foto uit: Jan Daniël van Dam, ' "Delfts" uit de provincie. Aardewerk uit Hollandse tegelfabrieken', in: Vormen uit Vuur (1999) 168-169, 5-107