Raja: Palastbau in Indien 2004

De ondertitel "Paleizenbouw in India" vertelt duidelijk waar het om gaat: elke speler probeert als eerste zijn 7 paleizen in de grote steden te bouwen.
Het speelplan toont een kaart van India waarop 7 steden nadrukkelijk getekend staan. In elk is er plaats voor 7 paleizen en een onbeperkt aantal huizen. In de vele dorpen op de wegen tussen de grote steden is er telkens plaats voor maximaal twee huizen.
Tijdens de opstartronde kiest elke speler een genummerde karakterkaart en mag 4 huizen gratis plaatsen. De karakterkaart duidt aan welke speler eerst speelt (van 1 tot 6) en biedt enkele extra voordelen tijdens het spel.
Op de zijkant van het speelbord liggen 7 gouverneurs onderaan een verticale tabel (= stedenspoor). De onderste geeft aan waar de Maharadja eerst geplaatst zal worden. In deze stad volgt dan ook een puntenwaardering op het einde van de eerste ronde. Deze gouverneursfiche schuift helemaal op tot bovenaan zodat nu duidelijk wordt in welke stad na de tweede ronden punten zullen verdeeld worden. Verder krijgt iedereen nog 15 goudstukken en 6 huizen als startvoorraad.
Elke speler probeert tijdens elke volgende speelronde in de stad waar de Maharadja staat aan te komen en te investeren in huizen en/of paleizen.
Gelijktijdig kiezen alle speler in het geheim twee acties uit. Dit gebeurt met een draaischijf met twee pijlen die naar twee verschillende of twee gelijke acties kunnen wijzen. De speler met de karakterkaart met laagste cijfer begint en voert zijn twee gekozen acties uit. Hij weet op dit moment nog niet wat de anderen gekozen hebben.
De acties kunnen zijn: twee goudstukken krijgen van de bank, één of twee huizen bouwen, één eigen huis verplaatsen, twee extra huizen in je voorraad ontvangen, een paleis of een paleis en een huis bouwen, een andere karakterkaart kiezen of de volgorde van de gouverneurs op het stedenspoor wijzigen.
Bouwen in een stad kan enkel als je eigen architect daar aanwezig is. Om je architect daar naartoe te brengen moet de weg daarheen in elk dorp minstens één huis hebben. Passeer je een dorp bezet door een huis van een medespeler dan moet je hem een goudstuk betalen. Je moet dus verdomd goed plannen waar je je eigen huizen bouwt en of je wel meteen naar de stad waar de Maharadja staat, heen wil gaan.
Is elke speler aan de beurt geweest dan volgt een puntenwaardering. De speler die het eerste paleis in die stad kon bouwen (op de centrale plaats), krijgt 3p. Elke andere eigen pion (huis, architect of buitenpaleis) scoort 1p. Die punten geven recht op goud. Dat goud heb je nodig om huizen (1) en paleizen (12) te kunnen bouwen.
De Maharadja gaat naar de volgende stad, de betreffende gouverneursfiche schuift naar boven, elke speler kiest weer twee acties en voert die volgens de volgorde van de karakterkaarten uit.
Het spel eindigt als ofwel een speler als eerste 7 paleizen kon bouwen (wat heel veel geld kost) of als een gouverneur het bovenste vakje van het stedenspoor bereikt (na 10 ronden). De speler met de meeste gebouwde paleizen wint dan het spel.
Elke ronde moeten de spelers twee acties uitkiezen en je weet dat hierbij ook de keuze van een andere karakterkaart (gewoon ruilen) kan zitten of dat de volgorde van de volgende te waarderen stad kan wijzigen. Je hebt voortdurend geld te kort en je wenst af en toe eens drie acties uit te kiezen i.p.v. de schaarse 2. Dit alleen al maakt het spel intrinsiek knap. Je moet voortdurend kiezen tussen verplaatsen en/of bouwen, je moet zorgen dat je geld hebt en je moet vooral zorgen dat je genoeg huizen in voorraad hebt om te kunnen bouwen. Kan je een actie niet uitvoeren, dan krijgen je medespelers twee goudstukken van de bank. Bijzonder pijnlijk, ik spreek uit ervaring.
De karakterkaarten zijn niet onbelangrijk: niet alleen bepalen ze de speelvolgorde maar ze geven (op nr 1 na) extra voordelen waar alle spelers af en toe op verlekkerd zijn.
Je merkt dat Kramer en Kiesling er weer in geslaagd zijn om een stevig tactisch en strategisch spel voor ervaren spelers te ontwikkelen. Af en toe doet het wat aan El Grande denken, maar dat is geen verwijt, integendeel. Je moet voortdurend vele verschillende factoren in de gaten houden en goed inschatten wat welke speler op welk moment wil realiseren. Je weet wat er kan gebeuren maar je weet niet of het ook effectief zal gebeuren.
Het wijzigen van de volgorde op het stedenspoor kan soms verstrekkende gevolgen hebben. Je bent ook niet zeker of je karakterkaart behouden blijft, integendeel de spelersvolgorde kan door een ruil plotseling volledig veranderen.
Voor mij is Raja een hoogtepunt van het jaar, zeker voor spelers die graag over de vele tactische mogelijkheden tijdens het spel willen nadenken en een wat langere spelhandleiding niet schuwen.
Raja is zeker niet voor iedereen. Maar wie "El Grande" of "Tigris en Eufraat" graag op tafel legt, zal evenveel denkplezier beleven aan dit spel.