Woordenboekspel 2010

Malvezij, poculeren, dibberen, lameer of penneboes. Klinken die woorden u onbekend in de oren? Kan toch niet. Ze zijn toch opgenomen in de Grote van Dale. Dit boekje bevat een paar duizend minder bekende Nederlandse woorden met beknopte omschrijving. Het verscheen oorspronkelijk in 1991 en werd hier en daar wat herwerkt.
Spelverloop
Elke speler krijgt een voorraadje papiertjes en schrijfgerei. Om de beurt wordt elke speler de opzoeker. De opzoeker zoekt in de woordenlijst een woord op waarvan hij hoopt dat niemand de betekenis kent. Hij schrijft op zijn papiertje de correcte betekenis, zoals die in het boekje omschreven staat. De medespelers noteren op hun strookje papier een omschrijving waarvan ze vermoeden dat die het gekozen woord correct verklaart. Of nog beter: een omschrijving waarvan ze hopen dat andere spelers die als de juiste zullen kiezen.
Iedereen geeft zijn gevouwen papiertje aan de opzoeker. Die mengt alles goed door elkaar en leest vervolgens de teksten zo neutraal mogelijk een voor een voor. Eventueel wordt op verzoek van de spelers alles nog een tweede keer voorgelezen.
Nu moeten de medespelers stemmen voor die omschrijving waarvan zij denken dat ze de juiste is. Na de stemming onthult de opzoeker de correcte betekenis van zijn woord.
Punten
De punten voor de medespelers worden als volgt toegekend. Elke speler die de correcte betekenis raadt, krijgt één punt. Elke speler die een betekenis geeft die bijna de juiste blijkt te zijn, krijgt één punt. Elke speler krijgt één punt per andere speler die zijn omschrijving als de juiste genoemd heeft. De opzoeker krijgt één punt per speler als geen enkele speler de juiste betekenis raadt. Een speler krijgt geen punten als hij de juiste betekenis niet raadt en niemand zijn betekenis als de juiste aanwijst. De opzoeker krijgt geen punten als minstens één speler de juiste betekenis raadt.
Einde van een ronde, van het spel
Nu wordt de volgende speler opzoeker. Het spel gaat door totdat iedereen die rol één keer heeft gespeeld. Spelers kunnen afspreken om meerdere rondes na elkaar te spelen (waarbij elke speler om de beurt de rol van opzoeker heeft). Wie uiteindelijk de meeste punten scoort, wint het spel.
Commentaar
Dit spel is niet voor een breed spelerspubliek bedoeld. Je moet een echte taalliefhebber zijn om te genieten van het spelconcept. De opgegeven woorden moeten je nieuwsgierigheid prikkelen. En de creatieve omschrijvingen van je medespelers beschouw je als een heerlijke intellectuele uitdaging.
Overdrijf ik hier? Wellicht wel. De meeste woorden zijn voor bijna alle spelers onbekend. Een omschrijving improviseren vraagt heel wat creativiteit. Maar het luisteren naar elkaars pogingen zorgt voor heel wat hilariteit. Als je omschrijving gekozen wordt tijdens de stemronde, dan is dat echt genieten. Echt waar. Zelfs als je helemaal geen flauw idee had wat dat woord precies betekent.

De spelregels lezen vlot. Er zijn heel mooi uitgewerkte voorbeelden en tips voor de opzoeker. En er is een – overbodige – variant waarmee geld te verdienen valt.
Deze uitgave verwijst naar een originele druk uit 1991. De firma Jumbo bracht in 1999 ook een spel uit dat heel wat overeenkomsten vertoont met dit concept. Het spel Mijnheer Van Dale wacht op antwoord bevat een speelbord met pionnen om de score bij te houden en een soortgelijk woordenboekje met vreemde woorden. Beide lijsten komen niet overeen. Er is geen enkele verwijzing naar Aldert Walrecht, maar wel naar een tv-programma uit die tijd.
Tot slot
Och ja, u wist natuurlijk dat malvezij een geurige zoete wijn is; dat poculeren ‘met smaak drinken’ betekent; dat dibberen gewoon een ander woord voor ‘kletsen’ is; dat een lameer iemand is die vaak dibbert (‘babbelkous’) en dat de penneboes de kroegbaas is die er over waakt dat de dibberende lameer vanavond niet te veel malvezij poculeert...